คำถามที่เป็นข้อกังขาจากหลายฝ่ายในขณะนี้ คือ โครงการนี้มีความเหมาะสมหรือไม่กับการนำเอาหมีขาวที่มีชีวิตอยู่ตามธรรมชาติในเขตขั้วโลกเหนือมากักขังอยู่ในพื้นที่อากาศร้อนแถบเส้นศูนย์สูตร แล้วอ้างเหตุผลว่าเป็นเรื่องของการศึกษาวิจัย เพราะถ้าพิจารณาวัตถุประสงค์ที่กล่าวอ้างกับรูปแบบการดำเนินการและขนาดของพื้นที่โครงการแล้วดูไม่สมเหตุสมผลอะไรเลย
หมีขั้วโลกเป็นสัตว์ผู้ล่าบนบกขนาดใหญ่ที่สุดในโลก หากินอยู่แถบขั้วโลกเหนือซึ่งเป็นเขตหนาวจัดตั้งแต่อลาสก้าไปจนถึงรัสเซีย ปัจจุบันเหลืออยู่ประมาณ 40,000 ตัว สถานภาพใกล้สูญพันธุ์ มีขอบเขตพื้นที่หากิน (boundary) หลายตารางกิโลเมตร การเอาหมีขั้วโลกมาอยู่บนพื้นที่ไม่กี่ตารางเมตรในสภาพอากาศเขตร้อน โดยบอกว่าเป็นการศึกษาวิจัยจึงไม่ใช่เหตุผลที่แท้จริง
จากการศึกษาของมหาวิทยาลัยอ๊อกฟอร์ดระบุว่า หมีขั้วโลกเป็นสัตว์กินเนื้อที่ใช้ชีวิตด้วยการเดินทางล่าแมวน้ำเป็นอาหาร ตลอดชีวิตของมันใช้พื้นที่หากินถึง 260,000 ตารางกิโลเมตร การนำมาเลี้ยงในกรงจะยิ่งสร้างความเครียดให้กับหมีขั้วโลก ทำให้เกิดอาการซึมเศร้า มีพฤติกรรมซ้ำซาก สวนสัตว์หลายแห่งในประเทศเยอรมนี อังกฤษ สวิสเซอร์แลนด์ที่ไม่มีปัญหาเรื่องสภาพอากาศร้อนแบบบ้านเรา อีกทั้งมีการจำลองบรรยากาศแบบขั้วโลกเหนือ ท้ายที่สุดก็ได้เรียนรู้และมีบทเรียนจากธุรกิจนี้ว่าเป็นการทรมานสัตว์ชนิดนี้เพียงใด จึงมีนโยบายค่อย ๆ ทยอยเลิกการเลี้ยงหรือจัดแสดงหมีขั้วโลกในสวนสัตว์แล้ว ขณะที่สวนสัตว์สิงคโปร์ที่มีการจัดแสดงหมีขั้วโลกก็มีการพิสูจน์แล้วว่า หมีเหล่านั้นมีอาการเครียด ทรมานจากอากาศร้อนและถูกกักขังในที่คับแคบ บางตัวติดเชื้อที่ปอดจนตาย บางตัวเป็นโรคเชื้อรา ล่าสุดคนุต ลูกหมีขั้วโลกขวัญใจคนเยอรมันในสวนสัตว์กรุงเบอร์ลิน หมีแสนน่ารักที่โด่งดังไปทั่วโลกได้เสียชีวิตลงอย่างกระทันหันโดยไม่ทราบสาเหตุเมื่อกลางเดือนมีนาคมที่ผ่านมา สิ่งเหล่านี้ยิ่งสะท้อนให้เห็นว่าการเอาหมีขั้วโลกมาจำกัดสถานที่นั้นคงไม่ใช่แนวทางการอนุรักษ์สัตว์หายากชนิดนี้อย่างแน่นอน
ส่วนเรื่องการปรับสภาพพื้นที่เพื่อให้หมีขั้วโลกอาศัยอยู่ได้ในที่แคบๆ ก็ต้องใช้พลังงานไฟฟ้าเพื่อให้ระบบปรับอากาศทำงานตลอดเวลา ซึ่งก็หมายถึงการใช้พลังงานอย่างสิ้นเปลืองและปลดปล่อยความร้อนออกมาอย่างต่อเนื่อง ยิ่งเป็นการเพิ่มภาวะโลกร้อนมากขึ้น หากบอกว่าจะศึกษาเรื่องการปรับตัวของหมีขั้วโลกในสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไปจากภาวะโลกร้อน ซึ่งเป็นปัญหาที่คุกคามหมีขั้วโลกอยู่ในขณะนี้ เพราะพื้นที่ในการดำรงอยู่และอาหารของหมีลดน้อยลง การนำหมีออกจากพื้นที่ธรรมชาติมาเลี้ยงในพื้นที่จำกัดและสภาพแวดล้อมที่ต่างกันสุดขั้วจึงไม่ใช่ทางออกที่ถูกต้อง เพราะนอกจากจะไม่สามารถแก้ไขปัญหาของหมีได้แล้ว ยังเป็นการ “ซ้ำเติมปัญหาภาวะโลกร้อน” มากขึ้นอีกด้วย
ถ้าเหตุผลของโครงการคือการศึกษาวิจัยชีวิต ระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อมของหมีขั้วโลกซึ่งมีอาณาบริเวณกว้างใหญ่ด้วยวิธีการนำมันมากักขังในพื้นที่แคบๆ แม้จะบอกว่ามีการจำลองสภาพพื้นที่และสภาพภูมิอากาศให้คล้ายกับสภาพแวดล้อมเดิม แต่ขนาดพื้นที่ก็ผิดกันลิบลับ หมีขาวที่เป็นสัตว์ผู้ล่าสูงสุดในห่วงโซ่อาหาร เคยแต่ล่าแมวน้ำตามธรรมชาติ แต่ต้องมารับการให้อาหารเหมือนสัตว์เลี้ยงในสภาพแวดล้อมที่มีผู้คนมาห้อมล้อมมุงดูเป็นร้อยๆ คนในแต่ละวัน แล้วจะศึกษาถึง “ระบบนิเวศและการใช้ชีวิตของหมีตามธรรมชาติ” ได้อย่างไร ยังไม่นับเรื่องสัญชาตญาณสัตว์ป่าที่หายไปจากการเลี้ยงดูที่ผิดธรรมชาติ ซึ่งในประเทศไทยก็มีตัวอย่างให้เห็นอยู่แล้วในสวนสัตว์ของเอกชนที่นำหมีขาวมาเลี้ยงในสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมด้วยวัตถุประสงค์ที่ชัดเจนทางธุรกิจ
บทสรุปจากสวนสัตว์สิงคโปร์ซึ่งได้หมีขาว 1 คู่ จากแคนาดาและเยอรมัน มาจัดแสดงตั้งแต่ปี 1978 ชื่อ Nanook และ Sheba ซึ่งต่อมาได้ให้กำเนิดลูกหมีขาวชื่อ Inuka เมื่อปี 1990นอกจากนี้ยังได้หมีขาวเพศเมียอีกหนึ่งตัวชื่อ Anana ซึ่งจับได้ในป่าที่แคนาดาเมื่อปี 1979 แต่ก็เสียชีวิตไปเมื่อปี 1999 และต่อมาไม่นาน Nanook พ่อของ Inuka ก็เสียชีวิตลงด้วยอาการโรคหัวใจและติดเชื้อที่ปอด ส่วน Sheba และ Inuka ก็เกิดมีเชื้อราขึ้นที่บริเวณขนตามลำตัวในปี 2004 เนื่องมาจากอุณหภูมิและความชื้นในอากาศของสถานที่จัดแสดง แม้ว่าทางสวนสัตว์จะพยายามแก้ปัญหาด้วยการพ่นยา นอกจากนี้ทาง Animal Concerns Research and Education Society(ACRES) ก็ได้เข้ามาศึกษาความเป็นอยู่ของ Sheba ก็พบว่ามันมีความเครียดจากการถูกบีบคั้นจากการให้แสดงพฤติกรรมที่ผิดไปจากปกติ แม้กระทั่งอุณหภูมิน้ำในสระก็สูงถึง 17 องศาเซลเซียส สูงกว่าอุณหภูมิน้ำในอาร์คติก ซึ่งทางสวนสัตว์ก็ทราบถึงปัญหาโดยพยายามใช้งบประมาณเพื่อปรับปรุงสภาพความเป็นอยู่ของส่วนจัดแสดงหมีขาวไปถึง 2 แสนเหรียญสิงคโปร์ แต่สุดท้ายทางสวนสัตว์ก็ต้องยอมให้ Inuka เข้าโครงการ animal exchange programme เพื่อส่งกลับเยอรมันหลังจาก Sheba แม่ของมันตายลง
ถ้าองค์การสวนสัตว์มีงบประมาณมากพอที่จะใช้เพื่อศึกษาวิจัยและอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ที่อยู่ในภาวะวิกฤต ก็ควรพิจารณาชนิดพันธุ์ที่อยู่ในประเทศไทยหรือในสภาพแวดล้อมที่ใกล้เคียงจะเหมาะสมกว่า เนื่องจากมีสัตว์อีกหลายชนิด เช่น ช้าง หรือจระเข้น้ำจืด ที่มีปัญหาหรืออยู่ในภาวะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ไม่น้อยไปกว่าหมีขั้วโลก กำลังรอคอยความช่วยเหลืออยู่เช่นกัน หรือแม้ว่าสวนสัตว์เชียงใหม่กล้ายอมรับว่าเหตุผลที่นำหมีขั้วโลกมาจัดแสดงเพื่อต้องการให้เป็นจุดขายใหม่ของสวนสัตว์แทนหมีแพนด้า(เพราะขนาดหลินปิงยังสร้างรายได้ถึงปีละ 200 กว่าล้านบาทมาแล้ว) ที่อีกไม่นานก็ถึงกำหนดต้องส่งคืนให้กับจีน ก็เป็นเหตุผลที่ฟังไม่ขึ้น คำประกาศอย่างสวยหรูว่าเพื่อ “เป็นแหล่งศึกษาวิจัยอนุรักษ์พันธุ์หมีขั้วโลก” จึงเป็นเรื่องที่สวนทางกับความเป็นจริง เพราะไม่ว่าจะมองมุมไหนก็เป็นการ “ฉวยโอกาส” อ้างเรื่องโลกร้อนมาสร้างวิกฤตเพิ่มขึ้นไปอีก
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น